In het tweede deel wordt dieper ingegaan op voeding en nutriëntenopname van jonge kuikens en in ovo feeding. Vroege voeding is geen garantie voor succes. Allereerst moet voldaan worden aan de wensen van de kuikens met name voor wat betreft temperatuur. Wanneer aan de temperatuurbehoefte wordt voldaan, is het aan te bevelen de kuikens zo snel mogelijk na het uitkomen voer te verstrekken. Dit bevordert de opname en benutting van voedingsstoffen in de dunne darm, maar zorgt er ook voor dat pathogenen de darmwand minder snel kunnen passeren. Het ‘voeden’ van het embryo, oftewel in-ovo feeding, heeft mogelijk ook een positief effect op de vitaliteit en darmgezondheid van het kuiken.
Ook is het van belang dat jonge kuikens de eerste dagen voeders krijgen met gemakkelijk verteerbare nutriënten. Het geven van een zogenoemde pre-starters kan de eerste levensfase van het kuiken positief beïnvloeden. Het verstrekken van grove delen, bijvoorbeeld bijvoeren hele of gebroken tarwe, draagt bij aan een betere ontwikkeling van met name de spiermaag en werking van het maagdarmkanaal. Dit verkleint de kans op verteringsstoornissen en darmgezondheidsproblemen.
Voeding en nutriëntenopname van jonge kuikens
Het dunne darm epitheel bestaat uit verschillende celtypen waaronder enterocyten en slijmbekercellen (gobletcellen). Hoewel de verteringscapaciteit enkele dagen voor uitkomst al begint te ontwikkelen doordat het embryo vanaf zestien of zeventien dagen de amnionvloeistof oraal opneemt, vindt de grootste ontwikkeling plaats na uitkomst met de start van de opname van vast voer. Tijdens de periode vlak na uitkomst ontwikkelt de dunne darm zich snel door een snelle vorming en differentiatie van enterocyten en gobletcellen.
Enterocyten zijn betrokken bij de vertering, opname en transport van voedingstoffen (zoals suikers en aminozuren). Gobletcellen produceren en scheiden eiwitten zoals mucines uit die belangrijk zijn voor de bescherming van het epitheel. De grootte en het aantal cellen in de crypten nemen snel toe. Direct voeren na uitkomst versnelt de groei van de dunne darm terwijl bij dieren, die niet direct de beschikking hadden over voer, de ontwikkeling van de mucosa (slijmlaag) in de dunne darm sterk is vertraagd. Ook de lengte van de darmvilli en de diepte van de crypten waren aanzienlijk kleiner bij kuikens, die niet direct de beschikking hadden over voer. Dit vermindert de absorptie van voedingsstoffen in de dunne darm.
Eerste eetmoment
De eerste dagen van het leven van een vleeskuikens hebben een grote impact op latere prestatie. Door het eerste eetmoment uit te stellen tot 24 tot 36 uren na uitkomst ontwikkelden alle delen van het maag/darmstelsel minder goed. Een periode van 48 uren zonder water en voer verlaagde het lichaamsgewicht van kuikens met acht procent en vertraagde de ontwikkeling van de darm. Het onthouden van voer en water van pas uitgekomen kuikens maakt het dier meer vatbaar voor kolonisatie van het darmkanaal door pathogene bacteriën. Langdurig transport onder suboptimale klimaatcondities tijdens het transport en een vertraging van het moment van plaatsing in de stal kunnen leiden tot verhoogde vroege uitval en een mindere kuikenprestatie. De omstandigheden waaronder de kuikens worden gehouden bepalen dus mede het effect van voer- en wateronthouding.
Dooierrest
De kwaliteit van het broedproces bepaalt de kuikenkwaliteit en onder optimale omstandigheden zal een embryo meer energie en nutriënten uit de ei-inhoud omzetten in groei en ontwikkeling. De energie en nutriënten, die niet zijn benut tijdens het broedproces, blijven dan achter in de dooierrest. Een relatief kleine dooierrest bij uitkomst is dan indicatief voor een betere ontwikkeling. Zo kan uit een ei van zestig gram dat onder goede omstandigheden is gebroed een kuiken komen van veertig gram dat een dooierrest heeft van twee gram, terwijl onder slechtere broedomstandigheden een even zwaar kuiken kan komen met een dooierrest van tien gram. Een grote dooierrest lijkt in het voordeel van een kuiken dat nog een lange tijd op transport gaat, maar dat hoeft dus niet het geval te zijn.
Kuikengewicht blijkt dus geen goede maat voor de kwaliteit van een kuiken. In de praktijk blijkt vaak dat de meeste kuikens die voor drie of vier dagen doodgaan in de stal nog een relatief grote dooierrest hebben, dus de relatie tussen overlevingskans en hoeveelheid aanwezige dooierrest lijkt niet direct aanwezig. Daarnaast hoeft de opname van de dooierrest na uitkomst niet direct te betekenen dat deze energie ook daadwerkelijk is omgezet in groei en ontwikkeling. Of kuikens ook daadwerkelijk de energie en nutriënten uit de dooierrest gebruiken, blijkt naast de juiste temperatuur ook sterk afhankelijk van de samenstelling van het voer dat de kuikens krijgen na uitkomst. De metabole overschakeling naar een exogeen dieet kan worden versneld door een koolhydraat rijker dieet, of juist worden vertraagd door een vetrijk dieet.
In ovo feeding
De techniek van in-ovo injectie om kuikens al op zeventien of achttien dagen te vaccineren in het ei blijkt erg succesvol in de moderne pluimveehouderij. Alhoewel de techniek uiterst zorgvuldig uitgevoerd moet worden, heeft het geen negatief effect op broeduitkomsten. Dezelfde techniek kan ook worden gebruikt om de embryo’s te voorzien van additionele voedingsbronnen. Het broedproces heeft een grote invloed op de ontwikkeling van alle lichaamsfuncties, dus ook op de ontwikkeling van het maagdarmkanaal. Tijdens het uitkomstproces moet het embryo de beschikking hebben over glycogeen.
Tijdens het broedproces bouwt het embryo een voorraad glycogeen op in de lever en in het spierweefsel. Echter, wanneer de vraag naar zuurstof hoger is dan het aanbod door te hoge embryotemperaturen of een slechte doorlaatbaarheid van de eischaal voor zuurstof, dan is glycogeen gebruikt. Tijdens het uitkomen heeft het embryo dan minder glycogeen tot zijn beschikking, waardoor het embryo moeilijker uitkomt en de geboren kuikens een moeilijker start maken.
Glycogeen
Glycogeen dient onder meer voor het handhaven van de bloedsuikerspiegel om de thermoregulatie te ondersteunen en om te overleven totdat de kuikens in staat zijn zelf voer op te nemen en de nutriënten uit het voer te benutten. Een te hoge broedtemperatuur vlak voor uitkomst vertraagt de ontwikkeling van het hart- en vaatstelsel en het maag-darmkanaal. Direct na uitkomst spreekt het kuiken zijn lichaamsreserves aan en ondergaat het een snelle fysieke en functionele ontwikkeling van het maag-darmkanaal om het voer te verteren en de voedingsstoffen te benutten. Bij een snelle ontwikkeling van het maagdarmkanaal zal het jonge kuiken in een vroeg stadium voedingsstoffen uit het voer kunnen verteren en benutten, zodat het kan groeien en infectieuze en stofwisselingsziekten in deze kritische periode kan weerstaan.
Positief effect
In verschillende experimenten is een positief effect van in-ovo feeding gevonden op de vroege groei en ontwikkeling van vleeskuikens. Het effect ervan bleek afhankelijk van het ras, leeftijd van de ouderdieren, grootte van het broedei en condities in de broederij en natuurlijk van de samenstelling van de te injecteren oplossing.
Tijdens de proeven zijn de broedeieren steeds gebroed bij een constante machinetemperatuur, waardoor de embryotemperatuur in de tweede helft van het broedproces te hoog op kan lopen. Belangrijke vraag is dus of het embryo al onder de juiste omstandigheden zijn gebroed of niet. Dat zou het effect van in-ovo feeding grotendeels kunnen verklaren. Het is onbekend of in-ovo feeding beter of juist slechter werkt bij kuikens die onder optimale omstandigheden zijn gebroed. Simpelweg op het juiste moment een gaatje prikken in een broedei kan ook al een positief effect te weeg brengen, omdat zuurstof ook in een niet overhitte situatie al limiterend is.
Bekijk het vorige artikel hier. Binnenkort meer over post hatch feeding en waterconsumptie.
De originele tekst uit het onderzoek is voor de Pluimveekrant aangepast. Specifieke verwijzingen uit de literatuurstudie van Sander Lourens zijn voor de leesbaarheid weggelaten, maar kunt u in het originele rapport vinden.
Dit betreft een artikel uit onze Pluimveekrant. De Pluimveekrant gratis thuis op de mat?
